Andaluziako Juntako Nekazaritza, Abeltzaintza, Arrantza eta Garapen Iraunkorreko Saila etxez etxeko konpostajea ezartzen ari da Sierra de Cádiz eskualdean, Cádizko Lurraldeko Inbertsio Integratuen (ITI) finantziazioari esker. Proiektu pilotua da hau, eta, parte-hartzearen indizearen, lortutako konpostaren kalitatearen eta erabiltzaileen gogobetetzearen arabera, antzeko beste programa batzuk garatu ahal izango lirateke Andaluzian.
Vermican biohondakinak kudeatzen aditua den aholkularitzak diseinatu, inplementatu, martxan jarri eta Sierra de Cádiz eskualdeko udalerrietan etxean konposta egiteko lehen kanpaina honen jarraipena egin du.
Etxeko konpostajea ezartzeko proiektuaren neurriak
Sierra de Cádiz eskualdeak 19 udalerri ditu, eta guztira 116.838 biztanle. Arcos de la Fronteran bizi dira 31 mila biztanle inguru.
Etxeko konpostajerako proiektuak 1.613 erabiltzaile inguru identifikatu zituen, etxekoen eta sortzaile handien artean. Kanpaina 2021eko ekainean hasi zen, jardueren diseinuarekin eta programazioarekin, nahiz eta lehenago proiektu pilotuak egin ziren 2019an eta 2020an Zahara de la Sierra eta El Gastor udalerrietan.
Erabiltzaileentzako jarduerak 2021eko irailean hasi ziren, eta, orain, 2022ko uztailean, aurreikusitakoaren %75 gauzatu da, eta arrakasta handia izan du. Aurreikuspenen arabera, 2023ko ekainean amaituko da ezarpenaren % 100. Guztira 24 hilabeteko dedikazioa izanen dute.
Etxeko 1.613 konpost-ontzi baino gehiago 19 herritan
Proiektua anbizio handikoa da, ez bakarrik balizko erabiltzaileen guztizko bolumenagatik, 1.600 baino gehiago baitira, baita horiek 19 hirigune desberdinetan sakabanatzen direlako ere.
Ezaugarri hori dela eta, plangintza zehatza egin behar izan da ekimenak arrakasta izan dezan, ahalik eta eraginkortasun eta eraginkortasun handienarekin.
Baita sortzaile handiak ere
Proba pilotu horretan, sortzaile handiak ere sartu dira, hala nola eskola-jantokiak, jatetxeak, kooperatibak… Hondakin organiko ugari sortzen dute egunero, eta 2.000 litroko edukierako konpostagailuetan kudeatzera gonbidatzen dira.
Etxeko konpostajearen arrakastaren sekretua
Hiri-biohondakina etxeko konpostajearen bidez kudeatzeko sistema ezartzearen arrakastaren oinarria da kudeatu beharreko hondakinen bolumenera egokitu behar dela eta teknikoki bideragarria izan behar duela, parte-hartzaileek hasitako ekimena utzi ez dezaten.
Horregatik, oso gomendagarria da denbora eta behar diren baliabideak erabiltzea herritarrek jakin dezaten:
- Etxeko konpostajearen garrantzia, beharra eta onurak ezagutzea
- Etxean konposta egitea zailtasun teknikorik gabe
- Konpostajearen ziklo osoan sor dakizkiokeen eragozpenak konpontzea.
Hiru helburu, hiru fase etxeko konpostajea ezartzeko
Proiektua hiru fasetan banatu da, lehen aipatutako hiru helburuak lortzeko.
Sentsibilizazio fasea: herritarrek etxeko konpostajearen ingurumen eta ekonomia onurak ezagutu ditzaten
Prestakuntza fasea: konposta egiten dutenek beren etxeetako hondakin organikoak konposta nola bihurtu jakin dezaten beren landare edo baratzerako.
Jarraipen fasea: konposta egiten duten erabiltzaileek ekimena ez uzteko, garrantzitsua da zalantzak edo zailtasunak konpontzea.
Komunikazio, sentsibilizazio eta erakartze fasea
Hasiera batean, gutun bat bidali zitzaien Sierra de Cádiz eskualdeko 19 udalerrietako etxe guztiei. Bertan kanpainaren hasiera, arrazoiak eta helburuak azaltzen ziren, baita parte hartzeko izena emateko prozesua.
Hedabideen kanpaina garrantzitsu bat ere egin zen, tokiko hedabideetan (prentsa idatzia, telebista eta irratia), sare sozialetan, web-ean eta bestelako euskarrietan iragarkiak argitaratuz eta emanez.
Sentsibilizazio-fase hori osatzeko, konpostajeari eta haren abantailei buruzko informazio-hitzaldiak eman ziren, eta, horrez gain, informazio-puntuak jarri ziren kalean, hainbat ekitalditan (herriko jaiak, asteko azoka…) jende gehien biltzen den uneetan.
Ekimen horietan guztietan izena ematera gonbidatzen ziren herritarrak, etxean konposta egiteko.
Izena eman duten erabiltzaileak jaso ondoren, konpostaje-programan parte hartzeko hautagaiak egiaztatu ziren. Garrantzitsua zen jakitea ea etxean konposta egiteko behar ziren baldintzak betetzen zituzten (funtsean, hondakinen gutxieneko bolumen bat eta eremu bat zuten konpostagailua jartzeko lursail edo lorategi batean).
Gai izanez gero, hurrengo fasean parte hartzeko gonbita egiten zitzaion.
Baztertzen bazen, Andaluziako Juntak, Sierra de Cádiz eskualdeko Udalerrien Mankomunitatearekin lankidetzan, etxean konposta egiteko kanpainarekin batera egiten ari den atez ateko bilketa-zerbitzua erabiltzeko gonbita egiten zitzaion erabiltzaileari.
Prestakuntza fasea
Etxeko konpostajearen inplementazioan parte hartzeko interesa zuten pertsonak baieztatu ondoren, material guztia eta parte-hartzea prestakuntza-tailer batean eman zitzaizkien.
Andaluziako Juntak doan eman zien materiala honako hau izan zen: konpostagailua, 10 litroko ontzia, aireagailua, pala, sarea, termometroa, konposta egiteko eskuliburua eta Vermicanek diseinatutako koadernoa.
Konpostajearen banakako jarraipen fasea
Gaur egun, erabiltzaile bakoitza beraien etxeetan gehienez ere 7 bisita jasotzen ari da aditu baten eskutik. Aditu horrek konposta egiten ari den hondakinaren egoera ebaluatu eta zalantzak argitzen ditu.
Lan hori bederatzi hilabetetan egiten da, konpostajearen prozesu naturalak ziklo oso bat egin dezan gutxienez. Horrela, egoera bakoitzean sor daitezkeen zalantza guztiak argitu eta erabiltzaileak kanpoko laguntzarik moldatu daitezen ahalbidetzen zaie.
Jarraipenerako eta mantentze-lanetarako bisitez gain, horiek konpost-laginak lortzeko baliatuko dira , eta, ongarriei buruzko 506/2013 Errege Dekretuaren arabera, parametro fisikoak (C/N edo granulometria), kimikoak (metal astunak, esaterako) eta mikrobiologikoak (E.coli eta Salmonella) baloratuko dira. Azterketa horiei esker, konpostaje prozesurako hobekuntzak gomendatu eta lortzen den konposta kualitatiboki baloratuko da.
Proiektuaren amaierako jaia
Sierra de Cádiz eskualdeko herri guztietan konpostaje komunitarioa ezartzeko azken ekitaldia programatu da. Hau da helburua:
• Eskerrak ematea parte hartu dutenei beren lanagatik.
•Gainerako biztanleei jakinaraztea garrantzitsua dela hiri-hondakin organikoa konpostajearen bidez behar bezala tratatzea.
•Konpostajeari esker lortutako konpostaren aplikazioa erakustea.
